Çağımızın çok gerisinde ilkel yaşam şartlarını benimseyen, hayatımızın her alanında bize kolaylık sağlayan makineleri, hatta elektriği dahi kullanmayan, mum ile aydınlanan, at arabası ile yük taşıyan, elde çamaşır yıkayan, çok katı kuralları olan dış dünya ile bağlantısını yok denecek kadar kesmiş; dini bir cemaat ya da topluluk olan Amişlerin, yaşamlarını ve Osmanlı ile olan bağını biliyor muydunuz?
1500’lü yıllarda İsviçre’de ortaya çıkan Amişler, bugün ABD’de ve Kanada’da toplumdan izole bir biçimde ilkel yaşamlarını sürdürmektedir.
Katı bir Hristiyan mezhebini oluşturan bu topluluk, tüm ilkel yaşamının yanında dünya ile bağlantısını, dışarıya basit satışlar ve hastalık olayları dışında, tamamen kesmiş bir halde varlıklarını sürdürüyorlar. Ciddi hastalıkların dışında basit hastalıkları kendi geleneksel yöntemleri ile tedavi ediyor, askerlik yapmıyor, vergi vermiyorlar.
Lise düzeyinde eğitimi dünyalık yaşamı özendirdiği için doğru bulmayan Amişler, çocuklarına kendi kiliselerinde 8 yıllık bir eğitim veriyorlar. Çocukları 18 yaşına geldiğinde ona Amişlik ya da normal yaşam konusunda seçim şansı tanıyorlar. Amişliği seçen çocuklarını 20 yaşına kadar kendi cemaatlerinden bir kız ile evlendiriyorlar.
Tarım, demircilik ve marangozlukta oldukça başarılı olan Amişler, kendi kendilerine yetebiliyor ve ürettikleri ürünleri dışarıya da satabiliyorlar.
“İnsanlı uzay mekiği” uçuş denemeleri yapıldığı sırada aynı ülkede bu topluluğun mum ile aydınlanması, böyle izole bir yaşam sürmesi kulağa oldukça ilginç geliyor, daha ilginci ise bir de bu topluluğun Osmanlı tebaası olduğu zamanlar var…
Dinsel inanışları sebebiyle bu hayatı tercih eden Amişler ortaya çıktıkları 1500’lü yıllardan itibaren toplumun sürekli değişen ortak teammülerini reddetmeleri üzerine her dönemde ayrı sorunlar yaşar. 1970’li yıllarda ABD hükümeti ile askerlik ve vergi konusunda sorun yaşayan Amişler, 16. yy Avrupa’sında da kendi düzenlerini yaşamak istedikleri için zulüm görürler. Ve bunun üzerine Osmanlı’ya sığınırlar, Padişahın tebaasına girerler. Kars yoğunlukta olmak üzere İzmir ve İstanbul’a yerleşen Amişler, halk tarafından hoşgörü ile karşılanırlar. 1. Dünya Savaşına kadar Türk topraklarında yaşamlarını sürdürürler ve savaş koşulları nedeniyle ABD ve Kanada’ya göç etmek zorunda kalırlar. Gittikleri yerde Osmanlı’dan izler taşıyan ve Kars Kaşar Peynirini bize miras bırakan Amişler bugün hala Türklere karşı ayrı bir sempati duyar.
Kaynak ve İleri Okuma
Kars’tan Pensilvanya’ya yerleşen Amishler, ABDPOST
Amiş ailesinde kadının rolü ve bu rolün belirlenmesinde dinin etkisi, Nermin Öztürk, Dergipark
yüzyılın alışkanlıklarıyla yaşayan ilginç topluluk, Hürriyet Medeniyetin ortasında mum ışığında yaşayanlar: Amişler, USASABAH
Yunus Emre ÖZGEÇ