Çoğu insan muhtemelen bir yıldırım çarpması ile gök gürültüsü arasındaki saniyeleri saymanın fırtınaları takip etmeye yardımcı olabileceğini biliyor ama doğanın seslerinden öğrenebileceğimiz tek şey bu değil. Birine “Dışarıdaki sıcaklığı nasıl buluyorsunuz?” diye soracak olsanız. En belirgin cevap bir termometre kullanmaktır. Diğer cevaplar arasında termostatı kontrol etmek, telefonumdaki hava durumu uygulamasını kullanmak, Siri veya Google Asistan’a sormak vb. cevaplar duymanız çok olası. Almayacağınız bir cevap, yakındaki bir kriketin cıvıltılarının sayısını saymaktır. Bir cırcır böceğinin kaç kez öttüğünü sayarak çevrenizin sıcaklığını belirleyebilseydiniz ne olurdu? Bu gerçekten doğru ve buna Dolbear Yasası deniyor!
1890’larda ünlü bir Amerikalı Fizikçi ve Mucit olan Amos Dolbear, dışarıdaki derece sayısı ile karlı ağaç cırcır böceklerinin 60 saniyede kaç kez “cıvıldadığı” arasındaki ilişkiyi keşfetti. Yaşamı boyunca birkaç kitap ve broşür yazan bilime önemli bir katkıda bulunan Dolbear, bulgularını 1897’de “The Cricket as a Thermometer” başlıklı bir makalesinde yayınladı.
Dolbear’ın cıvıltı hızı ve sıcaklık arasındaki ilişki hakkındaki gözlemlerinden önce Margarette W. Brooks tarafından 1881 tarihli bir rapor yayınlandı, ancak bu makale o zamana kadar fark edilmedi. Dolbear’ın yayınlanmasından sonra.
Dolbear, gözlemlediği cırcır böceğinin türünü belirtmedi, ancak sonraki araştırmacılar bunun karlı ağaç cırcır böceği “Oecanthus niveus” olduğunu varsaydılar. Ancak, karlı ağaç cırcır böceği ilk raporlarda O.niveus olarak yanlış tanımlanmıştır ve bu türün doğru bilimsel adı Oecanthus fultoni’dir.
50˚ F’nin altındaysa, ağaç cırcır böceklerinden veya iyi bilinen tarla cırcır böceklerinden çok fazla cıvıltı duymayabilirsiniz. Neden? Dolbear, “50 derecenin altında bir cırcır böceğinin müzikte boşa harcayacak enerjisi olmadığını ve dakikada 40 cıvıltıdan başka bir şey olmayacağını” kaydetti. Bu sebeple cırcır böcekleri (Oecanthus fultoni) eşit aralıklı cıvıl cıvıl notaları, yılın ağustos ayında her gece kulaklarımızı selamlıyor. Soluk rengi ve ağaçlarda, asmalarda ve çalılarda bulunma eğilimi ile adlandırılan bu kriket, sıcaklığı 14 saniyede yaptığı cıvıltı sayısını sayabilen herkese iletme yeteneği ile ünlüdür.
Böceklerin kasları, kimyasal reaksiyonlara dayanarak cıvıl cıvıl üretmek için kasılır. Sıcaklık ne kadar sıcaksa, kriketin kasları o kadar kolay aktive olur, böylece cıvıltılar artar. Temerpatür ne kadar soğuk olursa reaksiyon hızı o kadar yavaş olur ve cıvıltılar o kadar az olur.
Şimdi “Kriket termometresi” yönteminin nasıl kullanılacağını açıklayalım. Böylelikle sıcak yaz akşamları olduğunda, kriket cıvıltılarını sayabilelim!
Şaşırtıcı derecede basit:
Kriket cıvıltılarını Fahrenheit derecesine dönüştürmek için:
14 saniyede cıvıltı sayısını sayın, ardından sıcaklığı elde etmek için 40 ekleyin.
Alacağınız sayı, dış sıcaklığın yaklaşık bir tahmini olacaktır.
Örnek: 40 cıvıltı + 30 = 70° F
Kriket cıvıltılarını Santigrat derecesine dönüştürmek için:
Cıvıltı sayısını 25 saniyede sayın, 3’e bölün, ardından sıcaklığı elde etmek için 4 ekleyin.
Örnek: 48 cıvıltı /(bölme sayısı) 3 + 4 = 20° C
Tercih ettiğiniz yöntemi kullanın ve ardından sıcaklık dönüştürücümüzü kullanarak santigrat derece veya Fahrenheit’e dönüştürün. Hesapladığınız zaman doğru olup olmadığını anlayabilmek için bölgenizdeki haftalık yayınlanan yedi günlük tahminlerine bakın!
Kaynakça ve İleri Okuma
scienceabc.com
flukerfarms.com
bilimcini.com
Melike TÜRKYILMAZ