İspanyollar ve Latin Amerikalılar tarafından kutlanan bu festivalin esas amacı ölülerini anmaktır. Kökeni oldukça eskiye dayanan bu inanışın temelinde gerçek ölüm, ancak ölen kişi unutulduğunda gerçekleşir. Ölülerin unutulmaması adına düzenlenen, zamanı 5 Nisan’a denk gelen bu festivalde insanlar ölüleri simgeleyen süslemeler, kokular kullanarak sunaklar hazırlar.
Bu festivalin kökeni Azteklerden ve Azteklerin atası olan Tolteklerden daha eskiye, Nahualara kadar dayanıyor. Yerli halka göre ölünün arkasından yas tutmak oldukça saygısızcaydı. Bu yüzden ruhlarla bir bütün olmayı ve onlar adına kutlamalar yapmayı seçtiler. Kutlamalar boyunca herkes rengârenk giysiler giyer ve bir kurukafayı andıran makyajlarını yapar. Hatta Meksika halkı bu süreç boyunca en renkli ve güzel kostümü giymek adına birbirileriyle yarış halindedirler. Bu kostüm ise Guadalupe Posadas’ın yaratmış olduğu Catrinas.
Catrinas, Posadas tarafından ölüm kavramının insanlaştırılmasıyla oluşturulmuş bir karakterdir. Posadas, Meksika halkının Avrupa hayranlığını eleştirmek adına bu karakteri Fransız kıyafetleri giymiş bir kadın iskeleti olarak tasvir eder. Bu tasvire verdiği bir isim bile vardır: Calavera Garbancera. Posadas, “Hepimiz iskeletiz” sözüyle aslında her birimizin aynı olduğunu vurgular bu Ölüler Günü’nde. Festival boyunca tahmin edileceği üzere en uğrak noktası olan mezar da tabii ki Guadalupe Posadas’ındır.
Modern zamanda bu günün kutlamaları bir geçit töreniyle başlar. Catrina kostümleriyle insanlar geçit töreninden geçerek Ölüler Günü’nü başlatır. Geçitte insanlar atalarını anmak adına büyük ofrenda adı verilen ölen kişiye ait çeşitli eşyalardan oluşmuş koleksiyonlar kullanır. Bunun amacı ailesini ziyaret eden ruha “Hoş geldin” demektir.
Folk şarkılarına baktığımızda La Llorana adlı şarkıları Ölüler Günü hakkında öne çıkar. La Llorana, ağlayan kadın anlamına geliyor ve efsaneye göre bu kadın kendi çocuklarını öldürmüştür. Her gece bütün pişmanlığıyla sokaklarda dolaşarak “ay mis hijos!”, yani “ah benim çocuklarım!” diye bağırır. Köken olarak Aztek Tanrıçasına kadar dayanan bu efsanede kadının çığlıkları, adeta bir ağıt niteliğindedir.
Zaman içerisinde bu festivalin niteliği yerel inançlar ve Katolik geleneklerle birleşmiş ve eskiye nazaran birçok farklı anma şekli gelişmiştir. Fakat kesin ve net olan bir şey varsa, bu da arkeolojik kazılarla ortaya çıkan ölüm sonrası yaşam inancı. Antik kültürlere kadar dayanan bu festivalin temelinde çok eskiden beri ataların ölüm sonrası yaşamın olduğuna dair inançları yer alıyor.
Kaynak:
Vikipedi – Ölüler Günü
Keşfet 101 – Meksika Ölüler Günü
İyi ki – Ölüler Günü: Meksika’nın Renkli Festivali
Melisa YILDIZ