Savaşın Sebepleri
İkinci Dünya savaşının ortaya çıkmasında Birinci Dünya Savaşının yaşanmış olmasının önemli bir etkisi vardır. Birinci Dünya Savaşında yenilen devletlere ağır yaptırımlar uygulandı ve onlara ağır şartları olan anlaşmalar imzalatıldı. Çok fazla yetersiz ve rahatsız edici anlaşma imzalandı ve bu anlaşmalar dünyayı iki düşman gruba ayırdı. Mağlup olarak savaştan çıkan ve Versay Antlaşması ile tamamen eli kolu bağlanan Almanya’nın yıllar sonra başına Hitler’in gelmiş olmasıyla Versay Antlaşması feshedilerek savaş ekonomisine bolca yatırım yapıldı. Almanya kaybettiklerinden fazlasını da almak isteyen yayılmacı ve şiddet yanlısı bir politika uygulama başladı. Özellikle Hitler’in ’’Hayat Sahası’’ adı altında yeni bir dünya düzeni kurma isteği işleri rayından çıkarmıştı. Kaynak yetersizliğini gidermek için sömürge arayan Almanya’nın topraklarını genişletip dünyada hâkim bir güç olma isteği savaşın çıkmasında ana unsurdur.
Brest Litowsk Antlaşması ile toprak kaybeden SSCB bu toprakları geri alma isteği içerisindeydi. Ayrıca Sovyetlerin komünizm ideolojisinin dünya devrimi ile gerçekleşeceğine inanıyor olması ve komünist faaliyetlerde bulunması onların Birinci Dünya savaşından sonra sıcak denizlere hâkim olma isteğini daha da artırmıştı. İlerleyen süreçte Sovyetler, Ortadoğu’daki zengin kaynaklar ile yetinmeyip Avrupa’ya ilerleme istekleri içerisine girecektir.
Birinci Dünya Savaşı’ndan tam olarak istediğini alamayan İtalya kıt bir sömürge alanıyla sanayisini beslemeye çalışıyordu, bu durum İtalya’nın adeta aç bir hayvan gibi gözünü döndürmüştü. İtalya, Mussolini’nin faşist politikaları nedeniyle Avrupa’ya tehdit niteliğindeydi. Mussolini, İtalya’yı eski Roma İmparatorluğu gibi güçlü bir devlet haline getirmek istiyordu ve öncelikli amaçlarından birisi de ’’Bizim Deniz’’ adlı politikası ile Akdeniz’e hâkim olma isteğiydi ve bu istekleri onu daima savaşa yakın bir vaziyete itti.
Birinci Dünya savaşından sonra büyük güçlerin dünyayı paylaşma politikaları ülkeleri birbirleri ile bir silahlanma yarışı içerisine soktu ve harita sınırlarının yeniden oluşturulmasında etnik parçalanmalar yaşandı. Dünyada Milliyetçilik, Nazizm, Komünizm gibi farklı ideolojiler birbirleri ile çatışmaya girdi. Her ülke kendi ülkesini dünyanın süper gücü haline getirmeyi planlayan milli emelleri besledi.
Birinci Dünya savaşından sonra çok fazla sömürge elde eden Japonya, özellikle İngiltere ve ABD’nin baskılarına maruz kalıyordu ve kendi bölgesinde başka bir güç görmek istemiyordu. Ayrıca 1929 Ekonomik Buhranından kötü etkilenince de yeni sömürge arayışları içine girdi.
Tüm bu çatışmalar içerisinde Milletler Cemiyetinin gelişmekte olan çatışmaya müdahale edememiş olması savaşın çıkmasında çok etkili olmuştur. Komünizme karşı Nazizm ve Faşizmin geleceğine inanan Avrupa İtalya ve Almanya’nın bu derece ilerlemesine ses çıkarmamıştır. Ekonomik buhranların ortaya çıkması ve son olarak da savaş boyunca özellikle İngiltere ve Fransa’ya yardım eden Amerika’nın da savaşta yer alarak silahlanmayı ve çatışmayı arttırması savaşın diğer sebepleri arasında gösterilebilir.
Savaşın Sonuçları
Çok fazla nüfus kaybının olduğu İkinci Dünya Savaşı’nda en çok sivil halk hayatını kaybetmiştir. Milyonlarca insan işsiz, aç kalmış, esir düşmüş, ciddi hastalıklara yakalanmış ve göç etmek durumunda kalmıştır. Bunlarla birlikte ülkelerin yaşamış olduğu ekonomik sıkıntılar da baş gösterince BM, NATO, Avrupa Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı gibi kuruluşlar kurulmuştur.
Yeni tür silahların ve özellikle de Atom bombasının yapılması insanoğlunun ne kadar yıkıcı bir varlık olduğunu tüm dünyaya gösterdi. Bunun yanı sıra İkinci Dünya Savaşında yaşanan teknoloji ve silahlanma alanındaki ilerleme komuta, lojistik, istihbarat ve iletişim alanında gelişmelere vesile oldu. Yine savaşta kullanılan gelişmiş hava, kara ve deniz araçları savaştan sonra ülkeler tarafından çokça üretilmeye başlandı.
Avrupa gücünü yitirirken ABD ve SSCB büyük kazançlarla savaştan çıktılar ve dünya siyasetinde iki süper güç olarak kendilerini dünyaya tanıttılar. Ayrıca bu iki ülke Soğuk Savaş için avantajlı konumdaydılar. Almanya İkinci Dünya Savaşından çok ağır bir mağlubiyet ile ayrılırken hem sanayi ve askeri güçleri kontrol altına alındı hem de doğu ve batı olarak iki ayrı parçaya bölündü. Ayrıyeten Almanya, Savaş öncesinde süper güç durumunda olan İngiltere, Fransa ve Japonya gibi ülkeler ile birlikte güç kaybederek orta büyüklükte ülke haline geldi.
Nazilerin Yahudileri katletmesi sebebiyle soykırım suçu diye bir suç uluslararası hukuk literatürüne girdi. BM desteği ile Yahudilere, Filistin’de devlet kurma hakkı tanındı. Bu sayede Amerika ve İngiltere’nin desteği ile 1948’de işgalci İsrail devleti kuruldu. Savaşa dâhil olan devletlerin sömürge gücünü kaybetmesi ile sömürgecilik zedelendi ve sömürülen ülkelerin bağımsızlıklarını kazanması ile Avrupa’ya akan ham madde ve para kesintiye uğradı. Bu sebeple Avrupa ülkelerinin milli gelirleri, ihracatları ve üretim materyalleri ciddi oranda azalma gösterdi. Savaşa katılan ülkelerin para birimleri dolar karşısında değer kaybetti ve bu da ABD’nin ekonomik olarak büyümesine yardımcı oldu.
Nüfusu aşırı derecede azalan Sovyetler Birliği savaştan neredeyse tüm sermaye kaynakları yok olmuş halde çıktı, fakat Balkanlarda önemli bir güç elde etmişti. Savaşın sonunda Nazizm ve Faşizm gibi ideolojiler gözden düşerken Sovyetler Birliği’nin ve komünist ideolojisinin güçlenmesi ise yeni bir dünya düzenini ortaya çıkardı.
1943-1945 yıllarında gerçekleşen Tahran, Moskova, Yalta ve Potsdam konferanslarında yeni dünya haritası adeta ABD, SSCB ve İngiltere liderleri tarafından çizildi. Avrupa merkezli uluslararası sistem sona erdi, Amerika ve SSCB yeni güçler olarak ön plana çıktı. Dünya’nın büyük bölümü, ABD ve SSCB’nin etki alanları haline geldi. Böylece 1950’li yıllardan itibaren Sovyetler Birliği ile ABD’nin başını çektiği uzun yıllar sürecek Soğuk Savaş dönemi başladı.
Berkan YAYLA
KAYNAKÇA;
Stalin,J. ‘’Leninizmin İlkeleri’’
Foley, C. ’’Hitler’in Harika Komandoları’’
Churchill, W.S. ’’2. Dünya Savaşı Hatıraları: Tek aşına Mücadele’’
Ataöv, T. ’’2. Dünya Savaşı’’
Mazower, M. ’’Hitler İmparatorluğu’’