Yazımıza başlamadan önce “Taliban” kelimesinin anlamına bakalım. “Talib” Türkçe
anlamıyla “öğrenci” demek iken “Taliban” ise “öğrenciler” demektir. Afganistan’ın son 25
yıllık dönemine damga vuran Taliban Örgütü’nün kuruluşu ise 90’lı yılların başlarına
dayanmaktadır.
KURULUŞ
Molla Muhammed Ömer tarafından 1994 yılında Afgan İç Savaşı zamanında
kurulmuştur. Örgütün büyük çoğunluğu Afganistan’ın doğu ve güneyinde bulunan geleneksel
anlamda eğitim veren İslami okullarda eğitim gören ve Sovyet-Afgan Savaşı’nda savaşmış
(onların anlayışıyla mücahid) kişilerden oluşmaktadır. İlk başlarda yaklaşık 50 kişilik bir grup
tarafından kurulan örgütün şimdiki sayısının 200 bin olduğu söylenmektedir.
Aslen Kandaharlı olan Molla Ömer bir süreliğine Pakistan’da bulunmuş ve orada
medrese eğitimi almış. Buradaki eğitiminden sonra da Kandahar’ın kuzeyindeki Meyvend
ilçesinde de medrese eğitimi almıştır. Öte yandan Molla Ömer Sovyet işgaline karşı
savaşanlardandır.
Kurulduktan bir süre sonra hızlı bir şekilde insan bakımından gelişmiş ve sayıları 20
bine yaklaşmıştır. Örgütün içindeki insanlara baktığımızda gördüğümüz ise bu insanların
çoğunluğunun Peştun olmasıdır.
(Peştun: Afganistan’ın güneydoğusu ve Pakistan’ın kuzeydoğusunda yaşayan İran
kökenli bir halktır. Konuştukları dil, İran diline benzerdir yani Afgan Farsçasıdır diğer bir
adıyla Peştuca’dır. Afganistan’ın büyük çoğunluğunu bu halk oluşmaktadır.)
Kuruluşlarındaki esas amaç Pakistan ve Afganistan arasındaki Peştun bölgesinde
“barış ve güvenliği yeniden tesis etmekti”. Ancak daha sonra bu amaçları giderek değişerek
ve büyüyerek kendi şeriat anlayışları ve İslam hukukunu uygulamak olarak karşımıza çıktı.
Yeterli sayıya ulaştıktan kısa süre sonra, Taliban tarafından Afganistan’ın başkenti
Kabil’den sonra ikinci büyük şehir olan Kandahar’a saldırı düzenlendi. Burada ciddi bir
direniş görmeden kentin kontrolünü ele geçirdiler. Molla Muhammed Ömer liderliğinde
hareket Afganistan halkının “ağaları” olarak tanımlayabileceğimiz mücahid liderlerinin
desteğiyle Afganistan’ın çoğu bölgesine yayıldı. 1995 yılında 12 şehirde kontrolü sağladı.
Afganistan’ı yönetenlerin “yolsuzluk ve rüşvet içinde boğulduğunu” söyleyen ve buna karşı
savaş açtıklarını dile getiren Taliban’ın günden güne popülaritesi arttı. Ele geçirdiği şehirlerde
bunların önüne geçti ve emniyet tesis etmeye başladı.
İKTİDARA GELİŞ VE AFGANİSTAN İSLAM EMİRLİĞİ
Taliban bu denli büyüme ile beraber Eylül 1995 yılına gelindiğinde İran sınırındaki
Herat eyaletini ele geçirdi ve bundan bir yıl kadar sonra başkent Kabil’i kontrol altına aldılar.
Burayı tamamen kontrol altına alınca Başkan Burhaneddin Rabbani’nin rejimini devirdiler.
Böylelikle 1996’da totaliter Afganistan İslam Emirliği kuruldu, başkent ise Kabil’den
Kandahar’a taşındı.
1996’dan 2001’e kadar olan iktidarlarında diplomatik olarak yalnızca üç ülke
tarafından tanındı. Bunlar: Pakistan, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’dir. Bu süre
boyunca Taliban’ın silahlı kuvvetleri çok etkin olmamış, tekrardan etkin olması 2001
yılındaki Afganistan Savaşı’nı bulmuştur. 2001 yılında Amerikan destekli Hamid Karzai
yönetimine ve NATO destekli Uluslararası Güvenlik Destek Gücü’ne karşı direniş hareketi
olarak yeniden etkin hale gelmiştir.
1998 yılında bakıldığında Taliban Afganistan’ın neredeyse yüzde 90’ını kontrol
altında tutmaktaydı. Sovyetlerin bölgeden sürülmesinden sonra baş gösteren iç çatışmalardan
ve mücahidlerin (Afganistanlı Mücahidlerin kurucusu yukarıda da ismi geçen Eski Başkan
Burhaneddin Rabbani’dir.) aşırılıklarından bıkan Afganistanlılar Taliban’ın ilk yönetimini
memnuniyetle karşılamışlardır. Gün geçtikçe Taliban asıl anlayışı olan Diyubendi
köktendincilikle insanlara deyimi yerindeyse kan kusturmuştur.
Elde edilen Birleşmiş Milletler belgelerine göre, Afganistan’ın iktidardaki Taliban
milislerinin savaşçıları ve komutanları son yıllarda kuzey ve batı Afganistan üzerindeki
kontrolü pekiştirmek için sistematik katliamlar gerçekleştirdiler.
Afganistan’da bulunan BM yetkilisi tarafından yazılan raporlar, bu ve buna benzer
toplu katliamların Taliban lideri Molla Muhammed Ömer tarafından emredildiğini veya
onaylandığını aktarıyor. Afganistan’ın kuzeyindeki Yakaolang bölgesinde Ocak ayında en az
178 kişinin katledildiği bir dizi katliamı soruşturan BM yetkilileri Molla Muhammed Ömer ile
cinayeti gerçekleştiren Taliban birliklerinin arasındaki telsiz konuşmalarına dair tanıklar
bulduklarını söylemektedir.
Öldürülenlerin çoğunu ise Şii mezhebinden olan Hazaralar oluşturmaktadır.
Bunları aktaran BM yetkilisi bunların Bosna’da işlenenlerle aynı tür savaş suçu
olduğunu ve Taliban üstdüzey yönetiminin uluslararası mahkemelerde yargılanmalarını
gerektiğini söylese de BM yapısı, vahşetlerin savaş suçu olarak tanımlanması için çok az şey
yapmıştır.
1996’dan 2001’e kadar uzanan iktidarları sırasında Taliban bunlarla da yetinmemiştir.
Afgan sivillere katliamlar gerçekleştirmesi dışında, açlıktan ölmek üzere olan 160.000 sivile
Birleşmiş Milletler’in gıda tedariğini engellemiş ve yakıp yıkma taktiği uyarınca geniş ve
verimli toprakları yakarak on binlerce evi yok etmiştir.
Bu şekilde devam eden Taliban bunlara ek olarak şunları da yapmıştır:
– Resimleri ve filmleri yasaklamış veyahut yakmış
– Def haricinde başka enstrüman kullanılan müzik türünü yasaklamış
– Kadınların okula gitmesini yasaklamış
– Burka giymesini zorunlu kılmış
– Kadınların dışarı çıkarken bir erkek akraba dolaşmasını zorunlu kılmış
– Dini ve mezhebi ayrımcılığı hat safhaya çıkarmış
– Kültürel bir soykırıma da girişerek 1500 yılı ve onu aşkın yıldaki Buda
heykellerini yıktırmıştır.
KURUCU LİDERLER VE İLK AMAÇ
Taliban örgütünde bazı zamanlar giriştikleri olaylar ve savaşlar neticesinde liderlik
kadrosunda değişiklikler olsa da lider seçilen kişi elbette ki yine içlerinden birisidir. İlk
amaçları ise Afganistan’ın savaş ağalarından ve başka devletlerin hegemonyasından
kurtarmaktır.
Şu an ki liderleri Emir el- Muminin yani kelime anlamıyla Müminlerin Emiri olan
Mevlevi Hibetullah Akhundzada’dir.
Mevlevi Hibetullah Akhundzada
Diğer bir unvanı Şeyhul Hadis olan Hibetullah Akhundzada 1961 yılında
Afganistan’ın güneyinde Kandahar ilinin Pencvar ilçesinde dünyaya gelmiştir. Babası yoksul
bir köy imamıdır. İlk öğrenimine Taliban’ın da dünya görüşü ve anlayışı olan Diyubendi
anlayışa sahip okulda başlamış fakat daha sonra Sovyet işgali neticesiyle ailesiyle birlikte
Pakistan’a taşınmıştır.
Şu anda lider olsa da Taliban kurucu kadrosu arasında olmamıştır. Fakat bu ona güç
kaybettirmemiş aksine kurucu lider Molla Muhammed Ömer gibi eğitimini yarıda bırakmayıp
eğitimini tamamlamış, bunun yanında orta ve yüksek derslerini tamamlayıp hadis alanında
uzmanlaşmıştır. Sovyetlerin işgalinden sonra diğer liderler ile beraber silahı bırakmış ve
eğitim vermeye devam etmiştir. Böylelikle İslami İlimler konusunda alanında ve bölgede
saygın, sayılı isimlerden birisi olmuştur. Günümüzden yaklaşık altı sene önce neredeyse güç
tamamen ona geçmiştir. Bunu aldığı eğitim sayesinde İslami yönden tam anlamıyla bir otorite
sahibi olmasıyla sağlamıştır.
Görevleri
– 1994 yılında Taliban kurulunca, Taliban’ın eğitim faaliyetleri içerisinde etkin
ve önemli bir rol oynadı
– 1996 yılında Ferah ilinde ( Taliban’ın) İslami Polis Teşkilatı’nda (Hisbe)
liderlik görevini yürüttü
– Polis Teşkilatına liderliğinden sonra Kandahar’a Molla Muhammed Ömer
emriyle dönmüş ve onun gözetiminde olan bir “cihat medresesinde” sayısı 10 bine ulaşan
öğrenciye ders vermiştir.
– Üst düzey kadılık yapmış bunun yanında İslami ve askeri mahkemelerin genel
sorumluluğunu yapmıştır.
– Afganistan’da üst düzey yargı otoritesi olarak bilinen “Afganistan İslam
Emirliği Şeriat Mahkemeleri Baş Yargıçlığı” görevinde bulundu.
– 2001 yılında ABD işgal ettiğinde bile üst düzey görevlerine devam etti. Bu
süreçte ulema heyetinin başına getirildi.
– Yaptıkları ile Taliban askeri, hukuksal ve sosyal olarak yenilenmesinde aslan
payını almıştır.
Molla Muhammed Ömer’in ölmesi ile Molla Ahtar Muhammed Mansur seçilince onun
yardımcılığına getirilmiştir. (2015)
2001’den 2015’e kadar ismi çok fazla yerde geçmemiştir. Uzmanlar bunun sebebinin
silahını bırakarak Afganistan’ın ücra bir kasabasında eğitim faaliyetlerine devam ettiğini
söyleyerek açıklamaktadır.
2016 yılının Mayıs ayında Molla Ahtar Mansur ABD’nin hava saldırısı ile öldürülünce
Taliban’ın lideri olarak seçilmiştir. Taliban onun döneminde tam anlamıyla güç kazanmış,
daha sistematik bir hal almış ve etkinliği çokça artmıştır. 2016 yılında beri Taliban’ın
liderliğini sürdürmekte ve örgütün siyasi, dini , askeri konularında en yetkili isimdir. 3
Haziran 2020’de COVİD-19’dan ötürü öldüğü düşünülmüş fakat Taliban bunu şiddetle
kınamıştır. Şu an hala Afganistan’da yaşadığı tahmin edilmektedir ve 61 yaşındadır.
Molla Abdulgani Baradar
Molla Abdulgani Baradar 1994 yılında Taliban’ın kurulmasında başrollerden birisidir.
Asıl kurucu 4 kişiden biridir. Molla Muhammed Ömer’in kardeşi ile evlidir. 1994’te Molla
Muhammed Ömer ile Taliban’ın fikir babası olmuş ve beraber kurmuşlardır. Kendisi
neredeyse ilk yıllardan beri Taliban’ın siyasi işlerinden sorumludur. 1968 yılı Uruzgan
doğumludur.
Görevleri ve Lakapları
– Kabil’de ve Herat’ta üst düzey komutanlık
– Taliban liderlik şurasının kudretli askeri komutanı
– Taliban’ın zeki siyasi icracısı
– Molla Muhammed Ömer’den sonra en yetkili isim
– Taliban’ın Katar’daki siyasi ofis başkanlığı
– Taliban’ın siyasi liderliği
– ABD başkanıyla doğrudan iletişim kuran ilk Taliban lideri
Muhammed Yakup
Kendisi Taliban’ın kurucusu Molla Muhammed Ömer’in oğludur. Babasının
ölümünden sonra adı liderlik için geçmiş olsa da (kimileri Akhundzada onu genç ve
deneyimsiz gördüğü için geri planda bıraktırdı derken kimileri ise kendisinin genç ve
deneyimsiz olduğunu bildiği için bilerek ve isteyerek Akhundzada’yi desteklediğini
söylemektedir.) Akhundzada lider olarak seçilmiştir. Neredeyse en az bilgiye sahip olunan
Taliban lideridir. 30 yaşından büyük olduğu ve Afganistan’da yaşadığı düşünülmektedir.
Babasının da verdiği kuvvetle örgüt içinde saygın bir tutumu olan Molla Yakup, herkes için
aynı şekilde saygın değildir, Pakistan’da büyümüş olması ve eğitim gördüğü için kendisine
karşı cephe alanların olduğu düşünülmektedir. Diğer Taliban liderlerine göre daha barışçıl
olduğu bilinmektedir.
Görevleri ve Afgan İstihbarat Servisinin kendisi hakkında raporu
– Örgütün şu anda askeri operasyonlarının lideri
– Afgan İstihbarat Servisi kendisini şöyle tanımlamaktadır: Benmerkezci,
babasından ötürü kendisini hak sahibi gören, Afganistan’ı savaşsız bir şekilde ele geçirmeyi
düşünen, Afganistan’ın gerçeklerinden bihaber olan birisidir.
Siracuddin Hakkani
Kendisi NATO ve Afganistan devleti ile savaşan Afgan gerilla isyancı örgüt Hakkani
örgütünün lideridir. Lideri olduğu örgüt aynı zamanda Taliban’ın Afganistan-Pakistan
sınırındaki mali ve askeri varlıklarını yönetmektedir. Kendisi hakkında çok az bilgi bulunan
Siracuddin Hakkani’nin yaklaşık 45 yaşında olduğu tahmin edilmekte ve nerede olduğu
bilinmemektedir.
Afganistan İslam Emirliği’nde geçici hükümette İçişleri Bakanı olarak görev
yapmaktadır.
Molla Abdul Hakim
Molla Abdul Hakim örgütün lideri Akhundzada’nin en güvendiği isimlerden birisidir.
2014 yılında yardımcısı Şir Muhammed Abbas Stanikzai ile Guantanamo’daki ABD
hapishanesinden mahkum takası ile serbest bırakılmıştır. Müzakere heyetinin başkanı olarak
atanmadan önceki görevi Taliban’ın yargı sisteminden sorumlu başyargıcıydı. Bu görevden
öncesine kadar tanınan bir isim değildir. Afganistan’ın Kuetta şehrinde ders verdiği
bilinmektedir.
Bunların yanında ileri gelen olarak şu isimleri sayabiliriz:
– Şeyhul Hadis Şahabeddin Dilaver
– Şeyhul Hadis Seyyid Rasul
– Mevlevi Abdusselam Hanefi
– Molla Muhammed Fazl Ahund
– Kari Din Muhammed Hanif
– Molla Abdullatif Mansur
– Muhammed Suheyl Şahin
– Molla Hayrullah Hayrhva
– Mevlevi Muhammed Nebi Ömeri
– Molla Nurullah Nuri
– Mevlevi Ziyaurrahman Nebevi
– Molla Abdullah Vasık
– Mevlevi Amir Han Muttaki
KOMİSYONLAR VE GEÇİCİ HÜKÜMET
Komisyonlar: Taliban’ın danışma ve denetleme faaliyetlerini yürüten kurullardan
oluşan komisyonlar, bir nevi bakanlar kurulu gibi Taliban’ın işlerini yönetmektedir. (Farklı
bölge ve alanlarda)
Komisyonların en önemlileri:
– Askeri
– Siyasi
– İstihbarat
– Ekonomik
En Önemli Komisyonların başında bunlar gelmektedir.
Siyasi Komisyonun diğer adı ise Doha Ofisi’dir. Doha Ofisi Taliban örgütünün en
bilinen komisyonudur. Doha Ofisi’nin görevi siyasi komisyon görevini yerine getirmek,
örgütün uluslararası alanlarda temsilciliğini yapma ve barış görüşmelerini gerçekleştirmektir.
Rehber-i Şura adını verdikleri bir de liderler meclisleri vardır. Bu ise Taliban
örgütünün en üst düzey karar mekanizması ve danışma yeridir. 26 üyeden oluşur.
Afganistan hükümetinde aslında Taliban’ın aksine 17 komisyondan fazlası vardı.
Fakat Taliban yönetimi ele geçirdikten sonra bazı komisyonları gereksiz, gereksiz para
harcanmasını sağlıyor gibi çeşitli bahanelerle kapatmıştır. Bunların en başında gelen
komisyonlar deyimi yerindeyse can alıcı komisyonlardır. Bu komisyonlar sırasıyla:
– İnsan Hakları Komisyonu
– Ulusal Güvenlik Konseyi diğer adıyla Ulusal Uzlaşma Konseyi
– Seçim Komisyonu
– Kadın Bakanlığı
TALİBAN HÜKÜMETİNDE BAKANLAR
Mevlevi Hibetullah Akhundzada
(Lider)
Molla Muhammed Hasan Akhund
(Başbakan)
Molla Abdulgani Baradar Molla Abdülselam Hanefi
(Başbakan Yardımcısı) (Başbakan Yardımcısı)
BAKANLAR
Muhammed Yakub Mücahid Emirhan Muttaki
(Savunma Bakanı) (Dışişleri)
Siraceddin Hakkani
(İçişleri)
Molla Hidayetullah Bedri Şeyh Abdülbakim
(Maliye) Molla Hayrullah Hayruka (Adalet)
(Enformasyon)
Taliban’ın Kuruluşunda Başka Devletlerin Rolü ve Müttefikleri
Taliban kuruluşunda ve müttefikliğinde birçok ülkenin parmağı olsa da en büyük payı
Pakistan almıştır. Pakistan’ın ana istihbarat birimi olan Servislerarası İstihbarat’ın (Inter-
Services Intelligence) Taliban’a çok fazla yardımı olmuştur. Taliban’ı Afganistan’da derinlik
kazanmak için kullanmıştır ve Taliban’a mali, askeri, lojistik destekler vermiştir. Pakistan’lı
Afganistan uzmanı Ahmed Rashid bu destekleri şöyle dile getirmiştir:”1994-1999 yılları
arasında tahmini olarak 80.000 ile 100.000 arasındaki Pakistanlı Afganistan’da savaş eğitimi
aldı ve Taliban saflarında savaştı. Afganistan Savaşları: Mesihsel terörizm, kabile çatışmaları
ve büyük güçlerin başarısızlıkları adlı kitabında Peter Tomsen ise bu desteği şöyle
açıklamıştır: “11 Eylül’e kadar Pakistan ordusu ve I.S.I subaylarının yanı sıra binlerce düzenli
Pakistan silahlı kuvvetleri personeli Afganistan’daki çatışmalara katılmıştır.”
Öyle ki kurucu lider Molla Muhammed Ömer’in oğlu Muhammed Yakup bile
Pakistan’da eğitim almıştır.
Müttefikleri ise sırasıyla şöyledir:
– Pakistan (2001’e kadar açık bir şekilde desteklemiştir. Günümüzde ise bunu
iddia olarak reddetmektedir.)
– Katar ( Hala daha desteklemektedir. Taliban burada bir ofise sahiptir. Örgütün
önde gelenlerinden olan Abdulgani Baradar burada ABD yetkilileri ile görüşmüştür.)
– Suudi Arabistan (2001’e kadar açık şekilde desteklemiştir. Daha sonra ise
2013’e kadar gizliden desteklediği iddia edilmiştir.
– Türkmenistan ( 2001’e kadar desteklemiştir.
– Birleşik Arap Emirlikleri (2001’e kadar desteklemiştir.)
– İran (2021’e kadar destekledikleri iddia edilmektedir.)
Devlet olmayıp devlet olarak ele aldığımızda desteklediğini belirtebileceklerimiz ve
müttefik örgütler
– İçkerya Çeçen Cumhuriyeti ( 2001’e kadar desteklemiştir.)
– Hakkani Örgütü (Lideri olan Siracuddin Hakkani Taliban yönetiminde İçişleri
Bakanı’dır.)
– El-Kaide (Amerikan’ın Afganistan’a girişi bile El-Kaide ile dost olmasına
bağlıdır. Çünkü Amerika, Taliban’ın El-Kaide lideri Usame Bin Ladin’i Afganistan’da
sakladığını düşünmekteydi.)
– Tehrik-i Taliban Pakistan (Bu ise Taliban’a alternatif olan örgüttür. Pakistan
Taliban’ı bile diyebiliriz.)
– Özbekistan İslam Hareketi ( Bu örgüt ise Özbekistan’da İslam’a dayalı bir
yönetim kurmak istemektedir. Kendisini El-Kaide ve Taliban’ın müttefiki olarak ilan
etmiştir.)
– Hizb-i İslami Gulbeddin (Türkçe adıyla İslam Partisidir. 1975’te kurulmuştur.
Askeri kolu olan bir siyasi partidir. 2016’ya kadar Taliban’ı desteklemiştir.)
Taliban’a karşıt olan ülkeler ve örgütler
– Afganistan
– Hindistan
– Amerika Birleşik Devletleri
– Birleşik Krallık
– NATO
– ISAF
– Irak ve Şam İslam Devleti (IŞİD)
– Özbekistan İslami Hareketi (İlk başlarda Taliban ve El-Kaide’ye müttefik iken
2015’te IŞİD’e boyun eğince onlara düşmanlık gütmeye başlamıştır.)
– Cemiyet-i İslami
– Afganistan Ulusal İslam Hareketi
– Afganistan İslami Birlik Partisi
TALİBAN’A KARŞI DİRENİŞLER
Taliban’a karşı yapılan en büyük direnişler Ahmed Şah Mesud ve Abdürreşid Dostum
tarafından yapılmıştır. İki eski büyük düşman olan bu kişiler Taliban’a karşı Kuzey İttifakı’nı
kurdu. Bu ittifaka bu ikilinin kuvvetlerinin yanında Hacı Muhammed Hakik liderliğinde
Hazara birlikleri, Abdul Hak ve Hacı Abdul Kadir gibi isimlerin komuta ettiği Peştun
kuvvetleri katıldı. İttifakın içinde ayrıca politikacılar ve diplomatlar bulunmaktadır. Bunlara
örnek olarak Abdurrahim Gafurzayi, Abdullah Abdullah, Mesud Halili’yi verebiliriz. Kuzey
İttifakı Afganistan’ın Badahşan, Kapisa, Tahar, Pervan, Kunar, Nuristan, Lagman, Samangan,
Kunduz, Gur şehirlerinde kontrolü sağlamış bunun yanında Bamyan şehrinde ise bazı
bölgelerinde kontrolün %30’unu sağlamıştır. Uzun süren Mezar-ı Şerif savaşlarından sonra
Abdürreşid Dostum ve yanındakiler 1998’te Taliban kuvvetleri tarafından yenildi. Dostum
daha sonra Afganistan’dan sürgün edildi. Ahmed Şah Mesud ise topraklarının geniş
bölümünü Taliban’a karşı savunabilen tek büyük Taliban karşıtı lider haline geldi.
Taliban’ın tam tersine Ahmed Şah Mesud yenilikçi bir adamdı. Kontrolündeki
bölgelerde demokratik olan kurumlar kurdu. Kadınlar ve kızların okullara gitmesini ve
çalışmasını serbest bıraktı. Burka giyme zorunluluğunu da aynı şekilde kaldırdı.
Zorla evlendirme olaylarına direkt olarak müdahale etti. Mesud Afgan geleneklerinin
etkisini azaltmak için bir veya birden fazla nesile ihtiyaç duyduğunu ve yalnızca eğitimle
geleneklere meydan okuyabileceğini söylemiştir. Kadın-erkek eşitliği için ise 2001’de şu
açıklamayı yapmıştır: “Bizim inancımız hem erkeğin hem de kadının Yüce Yaradan
tarafından yaratıldığına dairdir. Kadın ve erkek eşit haklara sahiptir. Kadınlar eğitim alabilir,
kariyer yapabilir bunlarla beraber erkekler gibi toplumda bir rol oynayabilir.” demiştir.
Mesud’un bu çağdaş anlayışıyla 400 bin ila 1 milyon Afgan, Taliban saflarından
kaçarak Ahmed Şah Mesud bölgesine geçmiştir. İnsan Hakları İzleme Örgütü 1996’dan
Mesud’un öldürüldüğü tarih olan Eylül 2001’e kadar ne onun hakkında ne de onun yönettiği
güçler hakkında bir insanlık suçu rapor etmemiştir.
Ahmed Şah Mesud yaşadığı süre boyunca kendisine çok fazla taraftar buldu. Birçok
suikast girişiminden de sağ olarak kurtuldu. Taliban bu kadar güçlenmesine karşı ona
başbakanlık teklif etti ve kendilerine katılmaları için çok fazla uğraştı. Fakat başarılı
olamadılar. Tarihler 9 Eylül 2001’i gösterdiğinde Afganistan’ın Tahar eyaletindeki Khwaja
Bahauddin ilçesinde gazeteci kılığındaki iki Arap tarafından yapılan intihar saldırısının hedefi
oldu. 26 yıl boyunca sayısız suikast girişiminden kurtulmasına rağmen bu sefer kurtulamadı
ve kendisini hastaneye götüren helikopter içinde hayatını kaybetti.
Gürsel AYAYDIN
KAYNAKÇA:
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-58252754
https://www.dw.com/tr/kad%C4%B1nlara-burka-giydiren-taliban-kim/a-58909154
https://m.bianet.org/bianet/militarizm/248809-taliban-kimdir-amaci-nedir
https://www.uygurhaberajansi.com/taliban-lideri-kimdir-taliban-lideri-molla-
muhammed-omer-ve-talibanin-su-an-ki-lideri-mevlevi-hibetullah-ahundzade/
https://www.mepanews.com/heybetullah-ahundzade-kimdir-34014h.htm
https://orsam.org.tr//d_hbanaliz/17_GOKHANBATU_106.pdf
https://www.hurriyet.com.tr/dunya/adlarini-yakinda-cok-daha-fazla-duyacagiz-taliban-
yonetiminde-kim-kimdir-41874395
https://www.birgun.net/haber/taliban-mali-sorunlari-gerekce-gosterdi-gereksiz-
diyerek-insan-haklari-komisyonunu-kapatti-388158
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-58480169
https://2001-2009.state.gov/p/inl/rls/rm/sep_oct/5210.htm
https://www.mepanews.com/taliban-siyasi-heyetinde-kim-kimdir-26861h.htm
https://www.gzt.com/infografik/mecra/afganistanda-hakimiyet-saglayan-talibanin-
yonetici-kadrosu-4632
https://www.aa.com.tr/tr/dunya/talibanin-kritik-kararlarina-6-onemli-isim-yon-
verecek/2343339
http://archives.cnn.com/2001/US/10/07/gen.America.under.attack/index.html
https://www.yenisafak.com/dunya/afganistanin-en-buyuk-sorunu-yolsuzluk-3689221
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-58199039
https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?legacy=true&status=nf
https://www.csmonitor.com/2003/0627/p06s01-wosc.html
https://www.globalsecurity.org/military/library/news/2003/02/mil-030211-afps01.htm
https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/guneri-civaoglu/46-hayalet-tabur-6576452
https://web.archive.org/web/20070615072454/http://www.crimesofwar.org/onnews/news-
gardez1.html
https://www.hrw.org/legacy/backgrounder/asia/afghan-bck1005.htm#uf
Taliban Fenomeni: Afganistan 1994-1997- Kemal Matinuddin
Afganistan Savaşları: Mesihsel Terörizm, Kabile Çatışmaları, Büyük Güçlerin
Başarısızlıkları- Peter Tomsen
Taliban: Orta Asya’da militan İslam, petrol ve köktencilik
Gürsel AYAYDIN